اطلاعات و صورت‌های مالی تلفیقی

1. صورت‌هاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت بين المللي توسعه ساختمان (سهامي عام) شامل صورت هاي وضعيت مالي به تاريخ 31 شهريور 1402 و صورت‌هاي سود و زيان، تغييرات در حقوق مالکانه و جريان‌‌هاي نقدي براي سال مالي منتهي به تاريخ مزبور و يادداشت‌هاي توضيحي 1 تا 45، توسط اين مؤسسه حسابرسي شده است.

2. مسئوليت تهيه و ارائه منصفانه صورت‌هاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت طبق استانداردهاي حسابداري و همچنين طراحي، اعمال و حفظ کنترل‌هاي داخلي لازم براي تهيه صورت‌هاي مالي عاري از تحريف با اهميت ناشي از تقلب يا اشتباه، بر عهده هيئت مديره است. در تهيه صورت‌هاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت، هيئت مديره مسئول ارزيابي توانايي شرکت به ادامه فعاليت و حسب ضرورت، افشاي موضوعات مرتبط با ادامه فعاليت و مناسب بودن بکارگيري مبناي حسابداري تداوم فعاليت است، مگر اينکه قصد انحلال شرکت يا توقف عمليات آن وجود داشته باشد، يا هيچ راهکار واقع‌بينانه ديگري به جز موارد مذکور وجود نداشته باشد.

3. اهداف حسابرس شامل کسب اطمينان معقول از اينکه صورت‌هاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت، به عنوان يک مجموعه واحد، عاري از تحريف با اهميت ناشي از تقلب يا اشتباه است و صدور گزارش حسابرس شامل اظهارنظر وي مي‌شود. اطمينان معقول، سطح بالايي از اطمينان است، اما حتي با انجام حسابرسي طبق استانداردهاي حسابرسي ممکن است همه تحريف‌هاي با اهميت، درصورت وجود، کشف نشود. تحريف‌ها که ناشي از تقلب يا اشتباه مي‌باشند، زماني با اهميت تلقي مي‌شوند که بطور منطقي انتظار رود، به تنهايي يا در مجموع، بتوانند بر تصميمات اقتصادي استفاده‌کنندگان که بر مبناي صورت‌هاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت اتخاذ مي‌شود، اثر بگذارند. در چارچوب انجام حسابرسي طبق استاندارد‌هاي حسابرسي، بکارگيري قضاوت حرفه‌‌اي و حفظ نگرش ترديد حرفه‌اي در سراسر کار حسابرسي ضروري است، همچنين: •خطرهاي تحريف با اهميت صورت‌هاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت ناشي از تقلب يا اشتباه مشخص و ارزيابي مي شود، روش‌هاي حسابرسي در برخورد با اين خطرها طراحي و اجرا و شواهد حسابرسي کافي و مناسب به عنوان مبناي اظهارنظر کسب مي‌شود. از آنجا که تقلب مي‌تواند همراه با تباني، جعل، حذف عمدي، ارائه نادرست اطلاعات، يا زيرپاگذاري کنترل‌هاي داخلي باشد، خطر عدم کشف تحريف با اهميت ناشي از تقلب، بالاتر از خطر عدم کشف تحريف با اهميت ناشي از اشتباه است. •از کنترل‌‌هاي داخلي مرتبط با حسابرسي به منظور طراحي روش‌هاي حسابرسي مناسب شرايط موجود و نه به قصد اظهارنظر نسبت به اثربخشي کنترل‌هاي داخلي گروه و شرکت، شناخت کافي کسب مي‌شود. •مناسب بودن رويه‌هاي حسابداري استفاده شده و معقول بودن براوردهاي حسابداري و موارد افشاي مرتبط ارزيابي مي‌شود. •بر مبناي شواهد حسابرسي کسب شده، در مورد مناسب بودن بکارگيري مبناي حسابداري تداوم فعاليت و وجود يا نبود ابهامي با اهميت در ارتباط با رويدادها يا شرايطي که مي‌تواند ترديدي عمده نسبت به توانايي گروه و شرکت به ادامه فعاليت ايجاد کند، نتيجه‌گيري مي‌شود. اگر چنين نتيجه‌گيري شود که ابهامي با اهميت وجود دارد بايد در گزارش حسابرس به اطلاعات افشا شده مرتبط با اين موضوع در صورت‌هاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت اشاره شود يا، اگر اطلاعات افشا شده کافي نبود، اظهارنظر حسابرس تعديل مي‌گردد. نتيجه‌گيري‌ها مبتني بر شواهد حسابرسي کسب‌‌شده تا تاريخ گزارش حسابرس است. با اين حال، رويدادها يا شرايط آتي ممکن است سبب شود گروه و يا شرکت، از ادامه فعاليت بازبماند. •کليت ارائه، ساختار و محتواي صورت‌هاي مالي تلفيقي و جداگانه، شامل موارد افشا و اينکه آيا معاملات و رويدادهاي مبناي تهيه صورتهاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت، به گونه‌اي در صورتهاي مالي منعکس شده‌اند که ارائه منصفانه حاصل شده باشد، ارزيابي مي‌گردد. شواهد حسابرسي کافي و مناسب در مورد اطلاعات مالي شرکت‌هاي گروه يا فعاليت‌هاي تجاري درون گروه به منظور اظهارنظر مناسب نسبت به صورتهاي مالي تلفيقي و جداگانه شرکت کسب مي‌گردد. حسابرس مسئول هدايت، سرپرستي و عملکرد حسابرسي گروه است. مسئوليت اظهارنظر حسابرس، تنها متوجه حسابرس است. افزون بر اين، زمانبندي اجرا و دامنه برنامه‌ريزي شده کار حسابرسي و يافته‌هاي عمده حسابرسي، شامل ضعف‌هاي بااهميت کنترل‌هاي داخلي که در جريان حسابرسي مشخص شده است، به ارکان راهبري اطلاع‌رساني‌ مي‌شود. به‌علاوه، يادداشتي مبني بر رعايت الزامات اخلاقي مربوط به استقلال به ارکان راهبري ارائه مي‌شود، و همه روابط و ساير موضوعاتي که مي‌توان انتظار معقولي داشت بر استقلال اثرگذار باشد و در موارد مقتضي، تدابير ايمن‌ساز مربوط به اطلاع آنها مي‌رسد. از بين موضوعات اطلاع‌‌رساني‌‌شده به ارکان راهبري، آن‌ دسته از مسائلي که در حسابرسي صورتهاي مالي دوره جاري داراي بيشترين اهميت بوده‌اند و بنابراين مسائل عمده حسابرسي به شمار مي‌روند مشخص مي‌شود. اين مسائل در گزارش حسابرس توصيف مي‌شوند، مگر اينکه طبق قوانين يا مقررات افشاي آن منع شده باشد يا هنگامي‌که، در شرايط بسيار نادر، حسابرس به اين نتيجه برسد که مسائل مذکور نبايد در گزارش حسابرس اطلاع‌‌رساني شود زيرا به‌طور معقول انتظار مي‌رود پيامدهاي نامطلوب اطلاع‌رساني بيش از منافع عمومي حاصل از آن باشد. همچنين اين موسسه به عنوان بازرس قانوني مسئوليت دارد موارد عدم رعايت الزامات قانوني مقرر در اصلاحيه قانون تجارت و مفاد اساسنامه شرکت و نيز ساير موارد لازم را به مجمع عمومي عادي صاحبان سهام گزارش کند.

4. به نظر اين مؤسسه، به استثناي آثار موارد مندرج در بندهاي 2 و3 و همچنين به استثناي آثار احتمالي موارد مندرج در بند 4 بخش مباني اظهار نظر مشروط، صورت‌هاي مالي ياد شده، وضعيت مالي گروه و شرکت در تاريخ 31 شهريور 1402 و عملکرد مالي و جريان‌هاي نقدي گروه و شرکت را براي سال مالي منتهي به تاريخ مزبور، از تمام جنبه‌‌هاي با اهميت، طبق استانداردهاي حسابداري، به نحو منصفانه نشان مي‌‌دهد. حسابرسي اين مؤسسه طبق استانداردهاي حسابرسي انجام شده است. مسئوليت‌هاي مؤسسه طبق اين استاندارد‌ها در بخش مسئوليت‌هاي حسابرس و بازرس قانوني در حسابرسي صورت‌هاي مالي توصيف شده است. اين موسسه طبق الزامات آيين اخلاق و رفتار حرفه‌اي حسابداران رسمي، مستقل از گروه است و ساير مسئوليت‌هاي اخلاقي را طبق الزامات مذکور انجام داده است. اين موسسه اعتقاد دارد که شواهد حسابرسي کسب‌شده به عنوان مبناي اظهارنظر مشروط، کافي و مناسب است.

5. 2- حسابهاي دريافتني، سرمايه گذاري هاي بلند مدت و املاک درجريان ساخت موضوع يادداشت هاي توضيحي 20، 19و 23 صورت هاي مالي جمعا" شامل مطالبات راکد انتقالي از سنوات گذشته به مبلغ 423 ميليارد ريال (عمدتا" شامل اسناد واخواستي آقاي سعيد رضايي به مبلغ 129 ميليارد ريال، شرکت بام بنيان تجارت شرق به مبلغ 90 ميليارد ريال- معادل ارزي 3/5 ميليون يورو، بنياد تعاون ناجا بابت پروژه عرفان به مبلغ 109 ميليارد ريال،خريداران پروژه نارنجستان به مبلغ 44 ميليارد ريال) و ارزش دفتري سرمايه گذاري، مطالبات و پروژه هاي مشارکتي راکد شرکت ديويتال آتو اينوست جمعا" به مبلغ 67 ميليارد ريال است که علي رغم پيگيري هاي انجام شده تا کنون منجر به وصول و بازيافت نشده و ذخيره اي از بابت کاهش ارزش آنها در حسابها منظور نگرديده است. نظر به مراتب فوق، هرچند احتساب کاهش ارزش از بابت موارد ياد شده ضروري است با اين وجود به دليل نبود اطلاعات کافي، تعيين ميزان دقيق آن ميسر نگرديده است.
6. 3- همانگونه که در يادداشت توضيحي 32 صورت هاي مالي منعکس است به موجب برگ هاي تشخيص ماليات عملکرد، ارزش افزوده و جرائم موضوع ماده 169 صادره توسط سازمان امور مالياتي، ماليات سال هاي مالي منتهي به 31 شهريور 1391 الي 1401 گروه جمعا" مبلغ 452 ميليارد ريال (شامل مبلغ 196 ميليارد ريال ماليات عملکرد، مبلغ 114 ميليارد ريال اصل ماليات بر ارزش افزوده، مبلغ 142 ميليارد ريال جرايم ارزش افزوده و جرايم موضوع ماده 169 ق م م) بيش از مبالغ ابرازي و ذخيره شده در حسابها تعيين گرديده که مورد اعتراض قرار گرفته ولي نتايج آن تاکنون مشخص نگرديده است. با توجه به موارد فوق و رويه سازمان امور مالياتي، تخصيص ذخيره حداقل به مبلغ 130 ميليارد ريال از اين بابت ضرورت دارد، با اين وجود تعيين مبلغ قطعي آن منوط به رسيدگي و اعلام نظر نهايي مقامات مالياتي است.
7. 4- درخصوص املاک درجريان ساخت موضوع يادداشت توضيحي 1-4-23 صورت هاي مالي و دريافتني هاي مرتبط، موارد زير قابل ذکر است: 4-1- پروژه "تيسا (1)" واقع در زميني به مساحت 388ر19 مترمربع متعلق به سازمان منطقه آزاد کيش، با 21/6 درصد پيشرفت فيزيکي و مخارج انباشته بمبلغ 889 ميليارد ريال از سال هاي گذشته متوقف است. طبق مفاد قرارداد، تاخير در تکميل پروژه مشمول پرداخت خسارت به ميزان يک درصد ارزش روز زمين در تاريخ پايان کار به ازاي هر ماه تاخير است با اين وجود، به دليل نبود اطلاعات کافي از جمله برآورد قابل اتکا از مخارج تکميل شامل هزينه تمديد مجوز ساخت و مبالغ قابل بازيافت پروژه، تعيين آثار احتمالي آن بر صورت هاي مالي تلفيقي مورد گزارش امکان پذير نشده است. 4-2- سرفصل دريافتني ها موضوع يادداشت توضيحي12-1-20 ، شامل مبلغ 241 ميليارد ريال مطالبات از سازمان مناطق آزاد کيش بابت مخارج انتقال يافته از پروژه "تيسا (2)" است که به دليل عدم تحويل پروژه در موعد مقرر و اقدامات حقوقي صورت گرفته از طرف سازمان يادشده، منجر به فسخ قرارداد و خلع يد شرکت گرديده است. تاييديه دريافتي از سازمان منطقه آزاد کيش، حاکي از وجود مغايرت نامساعدي به مبلغ 159 ميليارد ريال است که دلايل آن مشخص نشده است. نظر به مراتب فوق، تعيين آثار تعديلات احتمالي که ممکن است در نتيجه رفع مغايرت يادشده ضرورت يابد، براي اين موسسه ميسر نگرديده است.

8. منظور از مسائل عمده حسابرسي، مسائلي است که به قضاوت حرفه اي حسابرس، در حسابرسي صورت هاي مالي تلفيقي و جداگانه سال جاري، داراي بيشترين اهميت بوده اند. اين مسـائل در چـارچوب حسابرسـي صـورت هـاي مـالي تلفيقي و جداگانه و به منظور اظهارنظر نسبت به صورت هاي مالي مزبور، مورد توجـه قـرار گرفته است. به استثناي مسائل توصيف شده در بندهاي 2 تا 4 مباني اظهار نظر مشروط، مسائل عمده حسابرسي ديگري براي درج در گزارش وجود ندارد.

9. مفاد بند هاي 7 الي 11 زير تاثيري بر اظهار نظر اين موسسه نداشته است: 7- وضعيت تعهدات ارزي ايفا نشده وضعيت تعهدات ارزي ايفا نشده موضوع سه فقره اعتبار ارزي دريافتي در سال 1391، به تفصيل در يادداشت توضيحي 2-35 صورت هاي مالي منعکس شده است. براساس آخرين آراي صادره توسط مراجع ذيصلاح شامل راي شعبه پنجم تجديد نظر ديوان عدالت اداري (دادنامه شماره 84 مورخ 1398/12/08) و راي مورخ 1399/10/30 شعبه چهارم عالي سازمان تعزيرات حکومتي، شرکت محکوم به "استرداد عين ارز" گشايش شده به مبلغ 11/6 ميليون يورو گرديده و حساب هاي بانکي شرکت نيز به همين دليل مسدود است. شرکت ضمن تخصيص ذخيره از اين بابت، اقدام به پيگيري موضوع نموده که درجريان است.
10. 8- وضعيت مالکيت ساختمان اداري شرکت همانطور که در يادداشت هاي توضيحي 2-2-13 و 1-3-43 منعکس است، سند مالکيت ساختمان دفتر مرکزي شرکت (واقع درخيابان هشتم بخارست تهران) به دليل عدم ايفاي تعهدات فروشنده (آقاي خسرو بهرامي)به بانک سامان و عدم رفع بازداشتي هاي پلاک ثبتي مزبور، تاکنون به نام شرکت منتقل نگرديده است.طبق يادداشت 1-1-21 صورت هاي مالي مبلغ 201 ميليارد ريال جهت توقف اجراي مزايده ساختمان مزبور، نزد بانک سامان مسدود است. شکايت عليه آقاي بهرامي از طريق مراجع قضايي درحال پيگيري مي باشد که نتايج نهايي آن تاکنون مشخص نگرديده است.
11. 9- وضعيت پروژه هاي درجريان ساخت به شرح مندرج در يادداشت توضيحي 2-4-23 صورتهاي مالي، علي رغم انقضاي مهلت قرارداد پروژه"روياي کيش" تاکنون تکميل نشده و اقدامات صورت گرفته درخصوص تعيين وضعيت پروژه ياد شده و شرايط ادامه کار، شامل جرايم تاخير متعلقه به شرکت و متقابلا" ادعاي شرکت در ارتباط با جبران مخارج مازاد صرف شده تاکنون منجر به حصول توافق نهايي نگرديده و موارد اختلاف از طريق ارجاع به هيات کارشناسان رسمي دادگستري درحال پيگيري است.همچنين به شرح يادداشت 3-1-4-23، مهلت مجوز ساخت بلوک هاي A,B پروژه"تيسا شهر (ديدار)"درتاريخ 1400/01/24 پايان يافته و تاکنون تمديد نشده است. مضافا" همانگونه که در يادداشت 4-23 منعکس است، پروژه هاي نارنجستان، شمع ساحل، پاسارگاد و اسپارو رشت تقريبا" متوقف است و پيشرفت قابل ملاحظه اي نداشته است.
12. 10- ابهام نسبت به پيامدهاي آتي دعاوي حقوقي توجه مجمع عمومي صاحبان سهام را به يادداشت توضيحي 4-43 صورت هاي مالي جلب مي نمايد که طي آن ابهامات ناشي از نامشخص بودن نتايج دعاوي مطروحه عليه گروه و شرکت توصيف شده است.
13. 11- پوشش بيمه اي پروژه هاي درجريان ساخت به شرح يادداشت توضيحي 1-2-5-23 صورت هاي مالي، املاک آماده براي فروش شرکت اصلي به بهاي تمام شده 317 ميليارد ريال و پروژه هاي در جريان ساخت اسپارو رشت و مريم مشهد مربوط به شرکت هاي فرعي مهندسي و ساخت پارس سازه و افق سازه پايا در مقابل حوادث احتمالي از پوشش بيمه اي برخوردار نيست.

14. ساير اطلاعات 12- مسئوليت ساير اطلاعات با هيئت مديره شرکت است. ساير اطلاعات شامل گزارش تفسيري مديريت است. اظهارنظر اين موسسه نسبت به صورتهاي مالي، به ساير اطلاعات تسري ندارد و لذا اين موسسه نسبت به آن هيچ نوع اطميناني ارائه نمي‌کند. مسئوليت اين موسسه، مطالعه ساير اطلاعات به منظور تشخيص مغايرت‌هاي بااهميت بين ساير اطلاعات و صورتهاي مالي يا شناخت کسب شده توسط حسابرس در جريان حسابرسي، و يا مواردي است که به نظر مي‌رسد تحريفي بااهميت در ساير اطلاعات وجود دارد. در صورتي‌که اين موسسه، بر اساس کار انجام شده، به اين نتيجه برسد که تحريفي بااهميت در ساير اطلاعات وجود دارد، بايد آن را گزارش کند. همانطور که در مباني اظهارنظر مشروط عنوان گرديد، اين موسسه به اين نتيجه رسيده است که ساير اطلاعات از بابت حساب هاي دريافتني و ماليات پرداختني به شرح موارد مندرج در بندهاي 2 و 3 تحريف شده است. همچنين اين موسسه نتوانسته است شواهد حسابرسي کافي و مناسب در مورد تعديلات احتمالي مرتبط با املاک درجريان ساخت (پروژه تيسا1) و حسابهاي دريافتني از سازمان مناطق آزاد کيش (پروژه تيسا2) به شرح بند 4 دريافت کند. لذا، اين موسسه به‌دليل عدم دسترسي به اطلاعات لازم، نمي‌تواند نتيجه‌گيري کند که ساير اطلاعات از اين بابت حاوي تحريف بااهميت است يا خير.

15. توجه مجمع عمومي صاحبان سهام را به موارد زير جلب مي نمايد: 15-1-موجودي املاک خريداري شده(به شرح يادداشت توضيحي 4-5-23 صورت هاي مالي) شامل 5 قطعه زمين و واحد هاي ساختماني رشديه تبريز، عرفان، سعادت آباد، مجتمع حافظ عفيف آبادو مگاپارس مستند به مبايعه نامه است و مالکيت آن تاکنون به طور رسمي به نام شرکت منتقل نشده است. 15-2-علي رغم خاتمه کار ساختماني و واگذاري بخش عمده اي از پروژه ها در سنوات قبل(عمدتا" شامل پروژه سعدي شيراز، سعادت آباد و عرفان)، اقدامات صورت گرفته تاکنون منجر به اخذ گواهي پايان کار آنها نشده است.
16. مفاد ماده 43 اساسنامه درخصوص انتخاب مديرعامل حداکثر يک ماه بعد از استعفاي مدير عامل پيشين رعايت نشده است.
17. اقدامات هيات مديره درخصوص انجام تکاليف مقرر در مجمع عمومي عادي مورخ 1401/10/28 در رابطه با موارد مندرج در بندهاي 2 ، 3 ، 4 ، 7 تا 11 و 15 اين گزارش و همچنين موضوع تطابق صاحبان امضا مجاز نزد برخي از بانک ها مطابق با آخرين تغييرات روزنامه رسمي، به نتيجه نهايي نرسيده است.
18. معاملات مندرج در يادداشت توضيحي 3-42 به عنوان کليه معاملات مشمول ماده 129 اصلاحيه قانون تجارت که طي سال مالي مورد گزارش انجام شده و توسط هيئت‌مديره به اطلاع اين موسسه رسيده، مورد بررسي قرار گرفته است. در مورد معاملات مذکور، مفاد ماده فوق مبني بر کسب مجوز از هيئت‌ مديره و عدم شرکت مديرذينفع در رأي‌گيري رعايت شده است. به نظراين موسسه معاملات مزبور براساس روابط في مابين شرکت هاي گروه انجام شده است.
19. گزارش هيئت مديره درباره فعاليت و وضع عمومي شرکت، موضوع ماده 232 اصلاحيه قانون تجارت، که به منظور تقديم به مجمع عمومي عادي صاحبان سهام تنظيم گرديده، مورد بررسي اين موسسه قرار گرفته است. با توجه به رسيدگي هاي انجام شده و با درنظر داشتن موارد مندرج در بندهاي 2 تا 4 اين گزارش، نظر اين موسسه به موارد با اهميتي که حاکي از مغايرت اطلاعات مندرج در گزارش مذکور با اسناد و مدارک ارائه شده از جانب هيئت مديره باشد، جلب نشده است.
20. نظر مجمع عمومي صاحبان سهام را در هنگام تصميم گيري نسبت به تقسيم سود، بر مدنظر قرار دادن اقل سود انباشته تلفيقي گروه و جداگانه شرکت اصلي و آثار موارد مندرج در بندهاي 2 و 3 در بخش مباني اظهارنظر مشروط اين گزارش جلب مي نمايد.
21. ضوابط و مقررات وضع شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار در چارچوب چک ليست هاي ابلاغ شده ي آن سازمان، درخصوص موارد زير رعايت نگرديده است: • مفاد ماده 9 دستورالعمل اجرايي افشاي اطلاعات درخصوص افشاي فوري تصميمات مجامع عمومي (با تاخير 6 روز ارايه شده است) • مفاد ماده 13 دستورالعمل اجرايي افشاي اطلاعات درخصوص افشاي فوري آثار زيان ناشي از افزايش قيمت ارز
22. در ارتباط با رعايت مفاد دستورالعمل کنترل هاي داخلي براي ناشران پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران چک ليست رعايت الزامات کنترل هاي داخلي حاکم بر گزارشگري مالي ابلاغي توسط آن سازمان مورد بررسي قرار گرفته است. بر اساس بررسي هاي انجام شده و با توجه به محدوديت هاي ذاتي کنترل هاي داخلي، اين موسسه به مواردي که حاکي از وجود نقاط ضعف با اهميت در کنترل هاي داخلي حاکم بر گزارشگري مالي باشد، برخورد نکرده است.
23. رعايت مفاد قانون مبارزه با پولشويي و آيين نامه و دستورالعمل هاي اجرايي مرتبط، در چارچوب چک ليست رعايت مفاد آيين نامه اجرايي ماده 14 الحاقي قانون مبارزه با پولشويي و استانداردهاي حسابرسي، توسط اين موسسه مورد ارزيابي قرار گرفته است. در اين خصوص، ضمن عدم امکان رعايت برخي از موارد آئين نامه اجرايي مذکور به دليل عدم استقرار سامانه ها و بسترهاي لازم از سوي سازمان هاي ذيربط و به استثناي عدم تدوين و پياده سازي دستورالعمل هاي مرتبط، اين موسسه به موارد با اهميت ديگري که حاکي از عدم رعايت قوانين و مقررات ياد شده باشد، برخورد نکرده است.